Największe kratery uderzeniowe na Ziemii

Spadające na powierzchnię Ziemi ciała niebieskie tj.: meteoryty, planetoidy i komety tworzą kratery uderzeniowe, czyli koliste zagłębienia. Powstają one również na powierzchniach pozostałych obiektów w naszym Układzie Słonecznym. Jest ich tam nawet więcej i są lepiej widoczne niż na Ziemi. Powstawanie kraterów na naszej planecie jest utrudnione. Dlaczego?

Po pierwsze przez obecność atmosfery, w której małe ciała niebieskie wyhamowują, a najmniejsze ulegają spaleniu. Oceany i inne zbiorniki wodne pokrywają Ziemię w ponad 70%, zatem w większości przypadków spadający obiekt uderza w wodę, a nie w stały ląd. Jeśli dojdzie już do powstania krateru uderzeniowego, to jest on stosunkowo szybko niszczony głównie przez wodę i wiatr (erozja), a w niektórych miejscach dodatkowo przez procesy wulkaniczne i tektoniczne (trzęsieni ziemi). Co więcej, wiele kraterów zostało po prostu zalanych wodą lub zasypanych piaskami pustyni. 

Obecnie na Ziemi doliczono się 183 kraterów uderzeniowych, 73 z nich ma średnicę przekraczającą 10 km. Większość dużych kraterów na Ziemi jest położona w obrębie starych tarcz kontynentalnych, gdzie zapis zjawisk geologicznych jest najdłuższy. Poniżej lista 7 największych kraterów na Ziemi.

1. Vredefort

Największy z udokumentowanych kraterów na Ziemi. Ma 300 km średnicy (tyle wynosi średnica zewnętrznego pierścienia, średnica właściwego krateru to 160 km). Znajduje się w Republice Południowej Afryki w prowincji Wolne Państwo w pobliżu miasta Vredefort. Planetoida, która go utworzyła, miała najprawdopodobniej ponad 10 km średnicy. Jego wiek szacowany jest na ok. 2 mld lat. W 2015 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.  

2. Chicxulub

Zewnętrzny pierścień krateru ma ok. 240 km średnicy, natomiast właściwa średnica wynosi 150 km. Leży w Meksyku na Półwyspie Jukatan w pobliżu miasta Chicxulub oraz w dużej mierze na dnie Zatoki Meksykańskiej. Większa część krateru znajduje się pod wodą. Jego wiek szacowany jest na ok. 66 mln lat. Planetoida, która go utworzyła, miała ok. 10 km średnicy. Większość naukowców uważa, że jej upadek był jedną z przyczyn wymarcia dinozaurów.

3. Sudbury

Według naukowców, w przeszłości krater Sudbury miał średnicę ok. 130 km, a z zewnętrznym pierścieniem nawet 260 km. Pod wpływem procesów geologicznych uległ jednak znacznej modyfikacji i deformacji. Zamiast kolistego kształtu, jak u wszystkich innych kraterów uderzeniowych, Sudbury ma kształt owalny. Obecnie ma ok. 62 km długości i 30 km szerokości. Znajduje się w prowincji Ontario w Kanadzie w pobliżu miasta Sudbury. Jego wiek szacowany jest na ok. 1,8 mld lat. Planetoida, która go utworzyła, miała ok. 10 km średnicy.  

4. Popigaj

Krater leży w Rosji na Syberii, w Kraju Krasnojarskim, w delcie rzeki Popigaj. Ma ok. 90 km średnicy. Według szacunków, utworzył go meteor o średnicy ok. 5-8 km. Powstał ok. 36 mln lat temu. Meteoryt, który spadł na powierzchnię Ziemi z ogromną prędkością, doprowadził do przekształcenia grafitu w diamenty. Krater Popigaj uznawany jest za największe złoże diamentów na świecie - wystarczy na zaspokojenie światowego popytu na te kamienie przez następne 3 tys. lat.   

5. Acraman

Początkowo krater miał średnicę ok. 90 km, jednak znaczna jego część uległa erozji. Leży w Australii w stanie Australia Południowa. Jego wiek szacuje się na ok. 560 mln lat. Planetoida, która go stworzyła miała znaczący wpływ na zmiany w lokalnym środowisku. Na dnie krateru znajduje się sezonowe jezioro o sporych rozmiarach (ok. 20 km średnicy).

6. Manicouagan

Krater Manicouagan powstał ok. 214 mln lat temu, na skutek uderzenia meteorytu mającego średnicę ok. 5 km. Leży w Kanadzie, w centralnej części prowincji Quebec. Krater ma kształt pierścienia kołowego i zalany jest wodą (jezioro nosi taką samą nazwę). Ze względu na swój kształt nazywany bywa „okiem Quebeku”. Krater ma ok. 72 km średnicy - początkowo miał ok. 85 km, ale na skutek procesów erozyjnych uległ zmniejszeniu.

7. Morokweng

Morokweng jest siódmym i ostatnim kraterem mającym średnicę większą niż 70 km. Oficjalnie podaje się, że ma właśnie 70 km średnicy, jednak prawdopodobnie jest ona znacznie większa, co najmniej 160 km, a może nawet i 240 km. Krater leży w Republice Południowej Afryki w prowincji Północno-Zachodniej pod powierzchnią pustyni Kalahari. Ma ok. 145 mln lat. Meteoryt, który go stworzył miał ok. 5-10 km średnicy. Morokweng odkryto w 1994 roku, kilka lat później, w czasie wykonywania odwiertów odkryto w nim odłamek meteorytu.

Na koniec, warto zaznaczyć, że największe kratery na Ziemi, w porównaniu z największymi kraterami w naszym Układzie Słonecznym są tak naprawdę ... mikroskopijne! Największy potwierdzony krater w naszym Układzie Słonecznym - Basen Biegun Południowy - Aitken, znajduje się na Księżycu i ma bagatela 2500 km średnicy! Na drugim miejscu plasuje się Hellas Planitia na Marsie - 2100 km średnicy.